10 De ruggengraat van modernisering

In een tijdperk van snelle technologische vooruitgang, verschuiven de fundamenten van hoe we werken, communiceren en ons dagelijks leven vormgeven.

Technologie is in een paar decennia van een nuttig hulpmiddel naar een onmisbaar element in ons leven getransformeerd. De telefoon en de PC zijn de meest tastbare vormen, maar het gaat veel verder. Slimme horloges en auto’s met een autopilot omringen ons en domineren in toenemende mate ons dagelijks bestaan. Het leidt tot nieuwe problemen voor mensen zoals ‘FOMO’ of wel Fear of Missing Out, een spreekwoordelijke angst om niet verbonden te zijn.

Die angst is er ook bij veel bedrijven en organisaties, en terecht. Bijna geen enkele organisatie kan nog functioneren als de technologie het begeeft. We kunnen geen belastingaangifte meer doen, geen boodschappen doen (wie heeft er nog contant geld op zak?), navigeren naar een bestemming (wie kan er nog kaartlezen?) of pakketjes aan huis bestellen. Hoe groot de consequenties zijn als het misgaat, zien we bijvoorbeeld als een bedrijf getroffen wordt door gijzelsoftware. Het duurt vaak dagen om weer operationeel te zijn, als dat al lukt. Technologie is simpelweg onmisbaar.

Surfen op de golf van de hype

Technologie maakt ons steeds weer nieuwe beloften die niet altijd overeenkomen met de realiteit. We worden van de ene hype naar de andere hype geslingerd. Vandaag is het ChatGPT en Udio, morgen weer wat nieuws. Volgens experts moeten we op het juiste moment op de golf van de hype mee surfen en op de piek weten over te springen naar de volgende hypegolf. Dit is voor slechts enkelen de haalbare realiteit.

Aan de ene kant hebben we de niet waargemaakte beloftes – de overhyping en de technologieën die niet voldeden aan de torenhoge verwachtingen.

Denk bijvoorbeeld aan Theranos , een van de meest beruchte mislukkingen in de technologie- en gezondheidszorgsector. Theranos beloofde een revolutie in de bloedtestindustrie met technologie die snelle, uitgebreide tests kon uitvoeren met slechts enkele druppels bloed. Deze claims bleken echter vals te zijn. Of wat te denken van Project Ara van Google. Dit was een initiatief voor een modulaire smartphone waarbij gebruikers onderdelen zoals camera’s, batterijen en schermen konden vervangen. Het project werd in 2016 stopgezet, deels omdat het technisch complex was en de markt er niet rijp voor was.

Aan de andere kant staan de onmiskenbare successen en het enorme potentieel van technologie om transformatie en innovatie te stimuleren. Beiden zijn waar. De kunst is om realistisch te zijn in wat je als organisatie daadwerkelijk kunt versus wat je vanuit ambitie belooft te kunnen. In onze ervaringen heeft de juiste balans te maken met het inzicht in wat je technologisch in huis hebt, wat je organisatie aankan en hoe je de continuïteit in relatie tot vernieuwing weet in te richten. Niets doen is in geen geval goed.

Gasunie en de haperende modernisering

Een mooi voorbeeld was het aansturen van het gasnetwerk in Nederland. Dit was ooit ontworpen op een windows 3.1 systeem dat nog uitging van floppies en op maat gemaakte software. Medio 2005 kwam de vraag hoe Gasunie het beste met de modernisering om kon gaan. Ook toen was al sprake van een systeem dat bijna 25 jaar oud was en waar nog maar weinig kennis van was.

Het heeft uiteindelijk nog een paar jaar geduurd voordat Gasunie dit systeem heeft vervangen door een modern systeem. Het bedrijf wíst dat het platform verouderd was en dat er modernere technologieën waren. Er was simpelweg te weinig kennis aanwezig om de consequenties van een besluit om over te stappen te overzien. Dit is het centrale dilemma waar veel organisaties mee worstelen. Spring ik vandaag op de trein of wacht ik nog even tot iets nóg beters zich aandient?

Technologie bepaalt ons leven in steeds sterkere mate

In de afgelopen jaren heeft de technologische vooruitgang een ongekende impact gehad op ons dagelijks leven en de manier waarop bedrijven opereren. Deze periode van snelle veranderingen werd gekenmerkt door de opkomst en integratie van verschillende sleuteltechnologieën die zowel kansen als uitdagingen met zich meebrachten. Eerder hebben we het al gehad over de impact van kunstmatige intelligentie. Als we een slag dieper kijken hebben veel andere veranderingen daaraan bijgedragen.

Cloud Computing en ver-SAAS-ing van het landschap

Traditioneel werd de data van veel organisaties verwerkt op eigen servers en eigen opslagsystemen. De afgelopen jaren is die informatie verplaatst naar de cloud, een woord dat staat voor het betalen naar gebruik in plaats van het aanschaffen van apparatuur. Het grote voordeel van dergelijke cloud platformen is dat bedrijven overal ter wereld hun informatie makkelijker kunnen opslaan en benaderen.

De hoge mate van flexibiliteit en schaalbaarheid van cloudoplossingen stelde bedrijven in staat om snel te reageren op veranderende marktbehoeften zonder grote voorafgaande investeringen in fysieke infrastructuur. Parallel aan de verschuiving naar de cloud worden ook steeds meer toepassingen als een dienst geleverd, ook wel Software as a Service. Waar we vroeger producten van Microsoft kochten, heb je vandaag een gebruiksrecht dat maandelijks opzegbaar is.

Informatie regeert de wereld

Information rules the world, een uitspraak die nog nooit zo relevant is geweest als in het huidige digitale tijdperk. De technologische ontwikkelingen van de afgelopen tien jaar hebben de hoeveelheid beschikbare informatie exponentieel doen toenemen. Deze informatie-explosie is te danken aan verschillende innovaties en de integratie van technologieën in ons dagelijks leven.

Eén van de belangrijkste bronnen van informatie is het internet, dat is uitgegroeid tot een bijna onuitputtelijke bron van gegevens. Websites, blogs, sociale media en online databases stellen ons in staat om binnen seconden informatie over vrijwel ieder onderwerp te vinden. Sociale mediaplatformen zoals Twitter en Facebook fungeren bijvoorbeeld als realtime nieuwsbronnen, waar nieuws en updates sneller worden gedeeld dan traditionele media kunnen bijhouden.

Data filteren

Ondanks de beschikbaarheid van al deze informatie, brengt het ook uitdagingen met zich mee, zoals de betrouwbaarheid inschatten en het overzicht houden. De snelheid waarmee informatie wordt verspreid, betekent ook dat onjuiste informatie zich snel kan verspreiden voordat deze gecorrigeerd wordt. Fake news en desinformatie zijn prominente voorbeelden geworden van de uitdagingen die samenhangen met de betrouwbaarheid van informatie. Tijdens politieke verkiezingen, bijvoorbeeld, werd onjuiste informatie opzettelijk verspreid om de publieke opinie, en daarmee de verkiezingsuitslag, te beïnvloeden.

De schaal van informatie maakt het moeilijk om inzicht en overzicht te behouden. Big data en data-analyse zijn termen die vaak worden gebruikt om te beschrijven hoe bedrijven en organisaties proberen zin te maken uit de enorme hoeveelheden gegevens die ze verzamelen. Tools zoals Google Analytics en CRM-systemen zoals Salesforce helpen bedrijven om klantgedrag te begrijpen en hun diensten dienovereenkomstig aan te passen. Echter, zelfs met geavanceerde analyse-tools kan het een uitdaging zijn om de relevante informatie te filteren uit de enorme stroom van data die continu beschikbaar is.

Naar de toekomst toe zullen organisaties dan ook anders moeten kijken naar hoe ze informatie structureren. We noemen dit wel Information by Design. Het idee daarvan is dat gelijk allerlei zaken geïdentificeerd worden zodra de informatie binnenkomt, zoals welke privacygevoelige informatie de data bevatten, waar de informatie vandaan komt, voor wie de informatie relevant, waar het aan gerelateerd is en wie erbij mag. AI en nieuwe technologieën om informatie op te slaan, te routeren en te analyseren helpen organisaties daarbij.

Het grote dilemma dat rest is wat te doen met de berg aan informatie die je al hebt. Converteren, archiveren of weggooien?

Verouderde technologie (Legacy)

Alle IT-organisaties kennen verouderde technologische componenten: legacy. Zelfs moderne, hippe organisaties zoals Bol.com of ING hebben dit probleem. Wat deze organisaties succesvol maakt is dat ze de legacy-componenten weten te isoleren door er een hek omheen te zetten. Zo schermen ze de veranderlijke buitenwereld af van de moeilijk te veranderen verouderde componenten. ING haar mainframe-diensten succesvol ontkoppeld van haar telebankierdiensten. Gebruikers hebben het gevoel realtime te bankieren, terwijl effectief de verwerking van de transacties ‘s nachts in een mainframebatch worden verwerkt. Het is een illusie te denken dat dergelijke verouderde componenten snel vervangen kunnen worden. Het feit dat ze nog bestaan is gelegen in de efficiency van het platform waar ze op draaien en de vele kennis die er over tientallen jaren in is gestopt.

Om dergelijke verouderde technologie te ontkoppelen heb je een goede architectuur nodig. Een architectuur die de digitale ketens in organisaties duurzaam van elkaar ontkoppelt en koppelvlakken creëert tussen de afzonderlijke schakels. Veel organisaties hebben zo’n grondplaat niet. Als het er al is, is het bijna altijd verouderd, dan wel bevat het niet de juiste informatie. Net als archiveren en opruimen is documentatie een taak waar weinig aandacht voor is.

Technologie brengt ook hier weer nieuwe kansen mee. Zo kan van de code van een sterk verouderd systeem vandaag de dag met behulp van kunstmatige intelligentie een complete functionele beschrijving en workflow gemaakt worden. Toch zijn veel organisaties hier nog huiverig voor. Ook zijn sommige systemen zo complex en groot dat het veel rekencapaciteit vraagt om een dergelijke analyse te maken.

Wendbare organisatie beperken het gereedschap

Wendbare IT-organisaties hebben over het algemeen een beperkte set aan tools die zeer strikt worden toegepast. Elementen zijn:

Strategisch portfoliomanagement

Voor het echte strategisch portfoliomanagement zijn er nog weinig praktische tools beschikbaar. Vooralsnog worden hier meestal Excel-modellen voor gebruikt. Voor het ministerie van Defensie is hier door QA Consulting een model voor ontwikkeld.

Strategisch personeelsmanagement

Tools voor het strategische personeelsmanagement vallen uiteen in planning en talentontwikkeling. Veelgebruikte oplossingen zijn Monday, Workday, SAP Succesfactors, Anaplan, Cornerstone en Talentsoft.

Portfoliomanagement

Voor het portfoliomanagement worden verschillende oplossingen gebruikt. Clariuty, Monday, Anaplan, planview, Servicenow IT Business Management en JIRA Align zijn het meest gangbaar. 

EPIC en Feature-beheer

Met afstand is JIRA hier de marktleider. Daarnaast wordt Azure Boards veel gebruikt. Ook een aantal van de portfoliomanagementtools (Monday, Planview) biedt mogelijkheden om EPIC en Feature-management te doen.

Capaciteitsmanagement

Voor de personele kant zie strategisch personeelsmanagement.  Voor het capaciteitsmanagement wordt in de regel een dashboard ingericht met behulp van diverse agents. IBM, CA, BMC, HP bieden veelgebruikte agents. Splunk en Nagios worden vaak gebruikt om de input vanuit CMDB’s en deze tools te integreren. Presentatie wordt vaak gedaan in de vorm van een dashboard.

Servicemanagement

Veelgebruikte tools zijn ServiceNow, BMC Remedy, Topdesk en Ivanti.

IT Cost management

De meest organisaties werken voor IT-kosten nog met Excel-modellen die gekoppeld zijn aan de financiële administratie. Enkele tools die gebruikt worden zijn Apptio, ServiceNow IT Business Management, Cost perform en Flexera.

Vooruitblik op wat ons nog te wachten staat

Het blijft lastig om een goede voorspelling te doen van wat ons precies te wachten staat. Technologie heeft de neiging om ons te verrassen en ons van nieuwe concepten te voorzien. Zo had niemand twintig jaar geleden voorzien dat de smartphone ons leven zo drastisch zou veranderen. Toch zijn er op basis van wat we nu weten enkele rode draden voor het komende decennium te voorzien.

Quantumcomputing

Hoewel quantumcomputing zich nog in de experimentele fase bevindt, is de potentie enorm. Quantumcomputers kunnen problemen oplossen en berekeningen uitvoeren in een snelheid die ondenkbaar is met traditionele computers. Dit kan revolutionaire veranderingen teweegbrengen in cryptografie, materiaalwetenschap, weersvoorspelling en complexe simulaties. De verwachting is dat quantumcomputing dit decennium uit de laboratoria zal komen en bruikbaarder zal worden voor commerciële toepassingen. Dit biedt kansen om de ontwikkeling van AI te versnellen, maar er ontstaan ook nieuwe risico’s op het gebied van beveiliging, privacy en de afhankelijkheid van digitalisering, waarmee de mens niet meer in staat is te wedijveren.

Meer aandacht voorduurzame technologie en energie

Naarmate klimaatverandering een steeds urgenter probleem wordt, zullen technologieën die zich richten op duurzaamheid en hernieuwbare energie belangrijker worden. Innovaties in zonne-energie, windenergie, waterstofbrandstofcellen en andere duurzame energiebronnen zullen waarschijnlijk meer geïntegreerd worden in onze technologie. De ontwikkeling van smart grids voor energiebeheer kan ook bijdragen aan efficiënter en duurzamer energiegebruik. Het zijn veranderingen die een grote impact hebben op alles wat we doen.